Ondersteuningsniveaus bij dyslexie VO

Begeleiding op school en ondersteuningsniveaus

Bij de begeleiding op school onderscheiden we 3 ondersteuningsniveaus:

1. Begeleiding binnen de klas: ondersteuningsniveau 1 en 2
2. Begeleiding buiten de klas: ondersteuningsniveau 3

Ondersteuningsniveau 1: Goed onderwijs voor alle kinderen

• Instructie afgestemd op de instructiebehoeften van leerlingen (effectief en adequaat)
• Mogelijkheden tot constructief en activerend leren
• Efficiënt klassenmanagement
• Planmatig handelen bij problemen
• Goed georganiseerde en planmatige leerlingbesprekingen
• Structureel geplande contactmomenten met de leerling

Ondersteuningsniveau 2: Uitvoering van specifiek op de dyslectische leerling afgestemde maatregelen en instructie

• Compenserende faciliteiten: andere wijze van toetsing (bijv. mondeling of d.m.v. een mindmap), de inzet van compenserende software in de les of andere hulpmiddelen zoals een tablet of laptop
• Dispenserende faciliteiten: bijv. de ontheffing van een taal https://dyslexiecentraal.nl/faq/faq-wet-en-regelgeving :Welke wettelijke regelgevingen zijn er voor leerlingen met dyslexie?
• Extra instructie binnen klassenverband (aansluiten bij de vakinhoudelijke regels)

Docenten worden op dit niveau ondersteund door de ondersteuningsspecialisten op school. Er is sprake van advisering, intervisie en/of coaching. Ondersteuningsspecialisten observeren in de klas; ouders worden op de hoogte gehouden en/of helpen mee aan het handelingsplan; resultaten van leerlingen worden goed bijgehouden; samenwerking tussen alle betrokkenen wordt gerealiseerd en gecoördineerd.

Ondersteuningsniveau 3:

• Remediëring (extra hulp) buiten de klas, individueel of in kleine groepjes
• Gebruik maken van specifieke interventies
• Afstemming met wat er in de groep gebeurd
• Opstellen van een handelingsplan: Doel, inhoud, duur, organisatie, evaluatie
• Afstemming met externe begeleiding (ondersteuningsniveau 4) of behandeling (bijv. huiswerkbegeleiding)

Dyslexiebeleid:

Om een beeld te krijgen van de kwaliteit van de ondersteuning die een school biedt aan leerlingen met dyslexie, kan men gratis gebruik maken van de Dyslexiescan Voortgezet Onderwijs: https://dyslexiecentraal.nl/doen/materialen/dyslexiescan-voortgezet-onderwijs

Dyslexiecoach:

Deze bewaakt de continuïteit van de zorg voor de leerling met dyslexie.

Als hulp in de school niet voldoende is, kan er ook hulp buiten de school worden gezocht (ondersteuningsniveau 4). Belangrijk is wel dat alle instanties van elkaars hulp op de hoogte zijn.

Aantekeningen:

Ondersteuningsniveau 1:

Er is sprake van goed onderwijs voor alle leerlingen, wanneer er sprake is van afstemming van pedagogisch en didactisch handelen op de instructiebehoeften van alle leerlingen. Dit houdt in:

Effectieve en adequate instructie

Denk hierbij bijvoorbeeld aan het model van de directe instructie of EDI. Directe instructie is een zeer expliciete vorm van instructie die onder andere wordt gebruikt bij het aanleren van leesstrategieën. De docent legt uit:

- wat een strategie is;

- welke strategie er geleerd gaat worden;

- welk probleem met de strategie kan worden opgelost;

- hoe de strategie moet worden uitgevoerd.

De docent doet voor, daarna voeren de leerlingen de strategie uit onder begeleiding van de docent, vervolgens voeren de leerlingen de strategie samen uit (zonder docent) en tenslotte voeren de leerlingen de strategie zelfstandig uit (ik-wij-jullie-jij).

Mogelijkheden tot constructief en activerend leren

De ene leerling is gebaat bij directe en goed gestructureerde aanwijzingen, de andere leerling presteert beter als hij aan de hand van een duidelijke opdracht zelf iets moet produceren. Je kunt een leerling aantekeningen geven over de gebeurtenissen rond de bevrijding in 1945 of je laat ze via een webquest (met duidelijke opdrachten) authentieke bronnen lezen waarin verslag wordt gedaan door een ooggetuige. Webquests zijn gestructureerde opdrachten (op de computer) die gebruikmaken van informatie op het internet. Voor voorbeelden zie: https://www.webkwestie.nl/vo_digitheek/index.htm

Effectief klassenmanagement

Een docent kan een lesplanning maken waarbij aan het eind van de les ruimte is om zelfstandig en gedifferentieerd aan opdrachten te werken. Op het moment dat er zelfstandig wordt gewerkt, is er ruimte om een gesprekje te voeren met een dyslectische leerling of extra instructie te geven.

Planmatig handelen bij problemen

Als een dyslectische leerling een probleem heeft met het leren van woordjes of vaktermen, kunnen er afspraken worden gemaakt over een bepaalde aanpak bij het leren. De docent noteert de gemaakt afspraken, bekijkt regelmatig met de leerling of de aanpak werkt, noteert zijn bevindingen en stelt eventueel bij.

Goed georganiseerde en planmatige leerlingenbesprekingen

Het jaar wordt gestart met een bijeenkomst waarin alle docenten een overzicht krijgen van de leerlingen die dyslectisch zijn. Ook worden aanwijzingen gegeven voor hun aandeel in de uitwerking van het handelingsplan. In de vervolgbijeenkomsten wordt er steeds gekeken of het plan van aanpak werkt of dat er bijstellingen nodig zijn.

Structureel geplande contactmomenten met de leerling

Door een goede lesopbouw zorgt de docent ervoor dat er in elke les tijd is voor een kort gesprek met een leerling. Voor een leerling moet duidelijk zijn dat er bijvoorbeeld wekelijks wordt gevraagd hoe het met hem gaat bij dat specifieke vak. 

Ondersteuningsniveau 2: de uitvoering van specifiek op de leerling met dyslexie afgestemde maatregelen en instructie. Specifieke interventies vinden hun inbedding in ‘goed onderwijs’, zoals hierboven is beschreven. Onder specifieke maatregelen binnen klassenverband worden verstaan:

Compenserende faciliteiten:

- een andere wijze van toetsen, bijvoorbeeld mondeling

- de inzet van compenserende software of andere hulpmiddelen zoals een laptop

- het gebruik van overzichten, zoals een schema voor de werkwoordspelling, tijdens een toets

- tijdsverlenging bij toetsen

- aangepaste beoordeling

Dispenserende faciliteiten:

- ontheffing van een moderne vreemde taal - vrijstelling van een spellingtoets

- reductie van het aantal boeken op de boekenlijst

- reductie van het aantal bladzijden van een werkstuk

Extra instructie binnen klassenverband, nauw aansluitend bij de vakinhoudelijke leeromgeving.

Hierbij kan worden gedacht aan het bespreken van moeilijke woorden uit een tekst, die de leerling thuis al onderstreept heeft. Of het koorlezen (docent en leerlingen lezen samen hardop een tekst) van een tekst in een kleine groep. Deze tekst kan dan vervolgens klassikaal behandeld worden.

Lesmateriaal:

Elke docent heeft te maken met lesmateriaal, of het nu een bestaande methode is of dat er veel materiaal zelf ontwikkeld wordt.

Voor leerlingen met dyslexie zijn een aantal kenmerken te noemen die maken dat zij goed kunnen werken met het materiaal:

• Eenduidige hoofdstukopbouw
• Functionele lay-out
• Samenvatting aan het begin
• Terugblik aan het einde
• Een ‘prettig’ lettertype (minimale lettergrootte punt 12, lettertype is leerlingafhankelijk)
• Functioneel gebruik van foto’s en illustraties
• Rustige paginaopmaak
• Verklarende woordenlijst
• Gevarieerde opdrachten (niet alleen lees- en schrijfopdrachten, maar ook mogelijkheden tot mondelinge presentaties)
• Nadruk op samenwerking (bijvoorbeeld tutorlezen: de dyslectische leerling leest voor, een andere leerling corrigeert waar nodig)
• Software
• Werkboeken digitaal beschikbaar

Extra vereisten die gelden voor zelfgemaakte materialen:

• Geef in de titel aan waar het materiaal bij hoort (bij welk boek, welk hoofdstuk)
• Vermeld datum zodat de leerling alle losse materialen goed kan ordenen

Extra vereisten die gelden voor toetsen:

• Zorg voor voldoende schrijfruimte
• Laat voldoende ruimte tussen de opdrachten

Stellingen om over te discussiëren:

Bronnen o.a.:

www.dyslexiecentraal.nl

Katern “Dyslectische leerlingen en zaakvakken” (De Krosse en Kleijnen, 2009)

Hulpkaarten dyslexie: https://www.dyslexie-express.nl/a-55805274/webwinkel/set-hulpkaarten-dyslexie-vo/#description