Lezen
De nasleep van COVID op de leesresultaten van groep 5 en 6 van het basisonderwijs
De nasleep van COVID op de leesresultaten van groep 5 en 6 van het basisonderwijs
Ik volg de blogs “Shanahan on literacy” van Timothy Shanahan, professor emeritus van de University of Illinois in Chicago. Ik heb onderstaande blog vertaald omdat ik van mening ben dat dit ook iets is wat in Nederland speelt. Zijn antwoord op de vraag van een leerkracht van 4th grade in de US is van toepassing voor de situatie in de groepen 5 en 6 in Nederland. Zie de link voor de hieronder door mij vrij vertaalde en enigszins naar de Nederlandse situatie aangepaste blog:
Vraag van een leerkracht: Ik ben een leerkracht van groep 6 (4th grade). Dit schooljaar heb ik meer leerlingen dan ooit in mijn groep die niet weten hoe ze woorden moeten decoderen. Ik kan het leesonderwijs niet geven zoals ik dat eerdere jaren deed, maar ik heb ook niet de mogelijkheid om de decodeerproblemen aan te pakken. Wat moet ik doen?
Shanahan: “Als je de leesresultaten omhoog wilt krijgen zul je de nasleep van COVID moeten aanpakken.”
Blijkbaar zijn veel scholen het schooljaar 2022-2023 gestart met het idee dat alles weer normaal is. En voor het grootste deel klopt dat. In ieder geval voor onze nieuw startende kleuters. Deze kinderen zullen misschien enkele basisvaardigheden missen, maar hun leerkrachten hebben de ervaring en materialen tot hun beschikking en de mogelijkheden om ondersteuningsniveau 2 aan te bieden om deze kloof te dichten.
Jammer genoeg hebben de leerkrachten van hogere groepen minder mogelijkheden tot hun beschikking om de basale leesvaardigheden extra in te oefenen. Onder normale omstandigheden is dit voor de meeste kinderen ok, maar dit zijn verre van normale omstandigheden.
Heel veel kinderen in de hogere groepen (groep 5 en 6) hebben de structuur van de decodeerinstructie gemist die gewoonlijk wordt gegeven in groep 3 en 4. Aangezien onderzoek laat zien dat er een sterke relatie is tussen sterke decodeervaardigheden* en later leessucces, is dit in potentie het grootste en waarschijnlijk het langst doorwerkende gevolg van COVID (Wang, Sabatini, O’Reilly, & Weeks, 2019).
Het is de taak van de opvoeders om het probleem tot een minimum terug te brengen. Het is belangrijk om de decodeervaardigheden van leerlingen van groep 5 en 6 in beeld te brengen en daar passende ondersteuning bij te zoeken en uit te voeren.
Als de decodeervaardigheden voor een groot deel van de leerlingen zwak blijken te zijn, dan is expliciete instructie op het gebied van decoderen op het niveau van groep 3 en 4 hard nodig. Het moet tijdelijk een onderdeel worden van de basisondersteuning van lezen. Leerlingen die al beschikken over deze decodeervaardigheden kunnen verder groeien in hun leesontwikkeling.
Het is ook belangrijk om te onthouden dat deze aanpak maar voor een jaar of twee nodig is. Dit is lang genoeg om het gebrek aan leesonderwijs te herstellen.
Als blijkt dat het aantal leerlingen die de decodeervaardigheden missen laag is, dan is het beter om voor die specifieke leerlingen ondersteuningsniveau 2 in te zetten. Het is dan niet nodig om de basisondersteuning aan te passen
Deze kinderen slippen er momenteel doorheen en dat zou niet moeten gebeuren. Leerkrachten zijn hier gefrustreerd over, maar weten ook niet precies hoe ze hierop kunnen anticiperen. Wat in het verleden passend was lijkt in de huidige situatie niet voldoende te zijn.
In elke school zou er iemand moeten zijn die het probleem ontrafeld en een klinkende oplossing kan bieden voor de groep 5 en groep 6 leerlingen voor het schooljaar 2023-2024.
Het lastige hiervan is dat we niet veel methodieken van hoge kwaliteit hebben om in hogere groepen succesvol decodeervaardigheden aan te leren. Maar onderzoek suggereert ook dat als kinderen de basis van het decoderen missen, ze in het voortgezet onderwijs hun leesvaardigheid niet meer verder ontwikkelen, wat we ook proberen. We moeten dit probleem dus oplossen voordat ze de basisschool verlaten.
Er is echter nog een ander COVID onderwijsprobleem dat de kop opsteekt. Er worden steeds meer details gedeeld over het meest grote probleem veroorzaakt door de pandemie: schoolverzuim. Leerlingen zijn vaker veelvuldig absent.
Vanaf 2010 zien we met name in de US dat in die tijd het hoogste percentage leerlingen onderwijs ontvangt. Het heeft meer dan honderd jaar geduurd om dat te bereiken. Het lijkt dan ook een logisch gevolg dat de leesresultaten vanaf 1880 tot 1970 gegroeid zijn doordat kinderen meer tijd op school doorbrachten. Vanaf 1970 stopt de verdere groei in leesresultaten en dat is ook het moment dat het percentage leerlingen dat onderwijs ontvangt in de US is gestabiliseerd.
Het is te verwachten dat de leesvaardigheid landelijk zal dalen als de absentie van leerlingen toeneemt. Dit probleem kunnen scholen niet alleen oplossen. Het NPO probeert hier in ons land een bijdrage aan te leveren: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/11/17/blijvende-inzet-nodig-vanwege-de-gevolgen-van-corona-voor-leerlingen-en-studenten
*Lezen veronderstelt het decoderen van geschreven woorden, ofwel het omzetten van een visuele code in een klankcode. Decodeervaardigheid definiëren we als het accuraat en snel uitvoeren van dit proces. (Verhoeven en Van Leeuwen, 2003)
Bron: https://docplayer.nl/58543257-Ontwikkeling-van-decodeervaardigheid-in-het-basisonderwijs.html
*Decodeervaardigheden zijn dus simpelweg gezegd: het koppelen van tekens aan klanken en het hakken en plakken van woorden. Met name de achterstand in automatisering van de klanktekenkoppeling van lange en korte klanken en de klanktekenkoppeling van de tweetekenklanken is in Nederland na COVID in groep 5 en 6 nog zichtbaar.